کلر با نام شیمیایی : هیپوکلریت کلسیم .

اسامی مترادف با هیپوکلریت کلسیم : پرکلرین ، کلر ، کلسیم هیپوکلریت ، پودر کلر ، کلر پودری ، calcium hypochlorite ، Chlorine .

فرمول شیمیایی : Ca(OCl)2 .

نماد شیمیایی : Cl .

خلوص : کلر 70 %.

شکل ظاهری : این ترکیب پودر سفید رنگ می باشد.

حلالیت در آب : به خوبی در آب حل می شود.

از طریق ترکیب نوعی آهک و کلرید کلسیم حاصل می شود .

از کلر که به عنوان کلر پودری و یا پودر سفید کننده یاد می شود برای تصفیه آب در انواع مکان های صنعتی و عمومی مانند استخر ها استفاده می شود و در برخی موارد هم به عنوان سفید کننده نیز استفاده می شود . ترکیب کلر معمولا ترکیب نسبتا پایداری است به همین دلیل کاربرد کلر جامد بیشتر از کلرید سدیم یا همان آب ژاول که به عنوان سفید کننده یاد می شود است . و برای یادآوری باید گفت که این ترکیب یک ترکیب جامد می باشد و بعضی از نمونه های زرد رنگ کلر در بازار موجود می باشد که بر خلاف آن ها کلر خوب باید دارای رنگ کاملا سفید باشد و به دلیل تجزیه آهسته کلر در هوای مرطوب به شدت دارای بوی کلر گازی هست . و به ودو صورت خشک و آبدار موجود است .

کاربردهای کلر جامد :

عمده ترین کاربرد کلر جامد در استخرهای عمومی می باشد که برای تصفیه آب از آن استفاده می شود و همچنین برای تصفیه آب آشامیدنی نیز از کلر استفاده می شود لازک به ذکر است کلر به دو صورت ۶۵ درصد الی ۷۰ درصد به فروش می رسد . به عنوان مثال کلر جامد در استخر ها با تثبیت کننده های اسید سیانوریک و عوامل ضد پوسته پوسته شدن مخلوظ می شود . و همچنین تریکبات این ماده در آشپزخانه ها هم برای ضد عفونی کردن سطوح مورد استفاده قرار میگیرد . از دیگر کاربرداهای کلر می توان به ضدعفونی کردن حمام ها , علف کش ها و مواد شوینده لباس ها اشاره نمود .

کلر در شیمی ارگانیک :

به دلیل اینکه کلر یک ماده اسید کننده محسوب می شود در شیمی ارگانیک کاربرداهای فراوانی دارد به عنوان مثال برای شکافتن گلیکول ها , هیدروکسی کربوکسیلیک اسید ها و کتو اسید ها برای عملکرد تکه تکه های آلدئید ها و یا کربوکسیلیک اسید ها

تولید کلر :

کلسیم اکسی کلراید با ترکیب آهک و گاز کلر تولید می شود واکنش می تواند در مراحلی مختلفی برای به دست آوردن ترکیب های متفاوتی انجام شود که هر کدام دارای درصد های متفاوتی از هیپوکلریت کلسیم و همچنین آهک ها و کلسیم کلراید های تبدیل نشده می باشد . لازم بذکر است پودر این محصول مخلوط ساده هیپوکلریت کلسیم و کلرید کلسیم نمی باشد . و دارای ترکیب نسبتا پیچیده ای از مواد مختلف می باشد. چنانچه کلر جامد با دی اکسید کربن واکنش دهد سبب به وجود آمدن ماده ای به نام کربنات کلسیم می شود که در اثر آن مونوکسید دی کلرین انتشار می یابد .

فرم های گوناگون کلر :

کاربردی ترین استفاده کلر برای گندزدایی آب آشامیدنی می باشد که به صورتهای زیر استفاده میشود :

1) آهک کلرینه شده یا پودر سفید کننده :

مورد اول که به صورت پودری استفاده قرار میگیرد از ترکیب دو مواد اساسی هیدروکسید کلسیم , کلسیم کلراید حاصل می شود که از لحاظ کیفیت مورد تایید ترین ترکیب می باشد . که می توان در درصد های متفاوتی کلر فعال تولید شود .

2) هیپوکلریت تست بالا (پودری ) :

این کلر که همان کلر ۷۰ درصد خودمان است نسبت به مورد بالایی دارای درصد بیشتری می باشد و به صورت پودری و سفید عرضه می شود . و این کلر در درصد های معروف ۶۵ و ۷۰ درصد ارائه می شود که با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که کلر ۷۰ درصد تست بالا بهترین کلر برای گندزدایی آب آشامیدنی و ضد عفونی کردن آب استخر ها می باشد .

3) کلر به صورت قرص که به قرص کلر معروف است :

قرص کلر هم همانند کلر پودری از هیپوکلریت کلسیم تشکیل یافته است و با استفاده از افزودنی هایی که جلوگیری از پودر شدن آن میشود به عمل آمده است و باعث جلوگیری از جذب رطوبت شده .

قرص کلر در اندازه های مختلفی دربازار وجود دارد :

قرض کلر های اندازه های کوچک معمولا برای استفاده های شخصی در نظر گرفته می شود که دارای مقادیر مشخصی از کلر برای ضد عفونی کنندگی هست . که معمولا بر اساس میلیگرم مشخص می شود . برای مثال قرص هایی وجود دارد که برای یک لیتر آب در نظر گرفته می شود. قرص کلر در اندازه های بزرگ معمولا دارای دز نسبتا بالایی می باشد که برای استفاده در منابع آب به کار گرفته می شود . برای مثال این قرص ها برای استفاده اضطراری و یا برای ضد عفونی کردن تانکر های با سایز بزرگ محتوی آب کاربرد های فراوانی دارد

موارد مصرف و کاربرد هیپوکلریت کلسیم ( کلر ) :

کلر عنصر شیمیایی مهمی در تصفیه آب ، مواد گندزدا در سفیدکننده و نیز در گاز خردل به شمار می رود. همچنین کلر در ساخت طیف وسیعی از اقلام روزمره کاربرد دارد.برای از بین بردن باکتری و سایر میکروب های موجود در ذخایر آب آشامیدنی به کار می رود. امروزه حتی به ذخایر کوچک آب همواره کلر افزوده می گردد.

در تولید محصولات کاغذی ، مواد ضدعفونی کننده ، رنگدانه ها ، مواد غذایی ، حشره کش ها ، رنگ ها ، فرآورده های نفتی ، پلاستیک ، دارو ، منسوجات ، حلال ها و محصولات مصرفی بسیار زیاد دیگری کاربرد دارد. در ترکیبات آلی در صورتی که کلر جایگزین هیدروژن شود ، (لاستیک مصنوعی) ، اغلب باعث ایجاد خصوصیات مورد نیاز در این ترکیبات می گردد ، لذا در ترکیب آلی از این عنصر به عنوان عامل اکسید کننده و جانشین ، به طور گسترده استفاده می گردد.

سایر موارد کاربرد کلر در تولید کلرات ها ، کلروفرم ، تترا کلرید کربن و در استخراج برم می باشد.

تولید هیپوکلریت کلسیم :

کلر به وسیله الکترولیز محلول آب نمک حاوی کلرید سدیم تولید می شود. این عنصر در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر به ویژه سدیم شکل نمک طعام و همچنین در کارنالیت و سیلویت ، یافت می شود. برای تهیه کلر با توجه به روش تولید نیاز به محلول آب نمک و جریان برق مستقیم می باشد.

پرکلرین (هیپو کلریت کلسیم) ماده ایست سفید رنگ با خاصیت گندزدایی که جهت ضدعفونی آب ـ سبزی ـ میوه ـ ظروف ـ حمام ـ توالت و محلهای آلوده بکار میرود.این ماده معمولا در بازار با درجه خلوص ۶۰ – ۷۰ درصد عرضه میشود.پیشگیری از بیماری به مراتب ساده تر و ارزان تر از درمان استعامل بسیاری از بیماریهای واگیر رودهای (وبا و…)موجوداتد بسیار ریزی هستند که با چشم دیده نمی شوند.این موجودات با خوردن آب ـ سبزی ـ و میوه آلوده ویا از طریق انتقال آنها توسط دست یا حشرات به مواد غذایی و ظروف وارد بدن انسان شده و ایجاد بیماری مینماید.یکی از راههای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای واگیر روده ای ضد عفونی کردن آب های آشامیدنی و مصرفی و میوه و سبزیجات با محلول پر کلرین می باشد.

کلر را می توان از الکترولیز محلول کلرید سدیم با یکی از روش های زیر بدست آورد :

1) الکترولیز سلول جیوه :

الکترولیز سلول جیوه اولین روش تولید کلر در مقیاس صنعتی بوده است. در این روش آندهای تیتانیوم بالای یک بستر کاتدی از جنس جیوه مایع قرار می گیرد ، محلولی از کلرید سدیم بین دو الکترود قرار داده می شود. وقتی جریان الکتریکی برقرار می شود ، کلر در سمت آند های تیتانیوم آزاد شده و در همین حال سدیم با جیوه تشکیل ملغمه می هد که این ملغمه در دکمپوزر توسط آب به جیوه ، هیدروژن و هیدروکسید سدیم تبدیل می شود. در این روش علاوه بر اینکه مقادیر زیادی انرژی مصرف می شود ، نگرانی هایی نیز درباره نشت جیوه به محیط زیست و محصولات به خصوص سود کاستیک وجود دارد.

2) الکترولیز سلول دیافراگم :

یک صفحه آزبست روی شبکه آهنی کاتد قرار می گیرد تا از اختلاط مجدد کلر تشکیل شده در آند و سدیم هیدروکسید تشکیل شده در کاتد جلوگیری نماید. در این روش انرژی کمتری نسبت به روش سلول جیوه مصرف می شود ، اما سدیم هیدروکسید را به سختی می توان جمع آوری و به آماده ای مفید تبدیل کرد. در این روش ، مقدار ناخالصی نمک در سدیم هیدروکسید خیلی زیاد خواهد بود.

3) الکترولیز غشایی یا ممبراینی :

این روش جدیدترین روش تولید گاز کلر می باشد که در آن از غشاهایی با تراوایی انتخابی استفاده می شود جنس غشاها ، پلیمری بوده که نسبت به عبور یون +Na تراوا بوده و نسبت به –Cl ناتراوا می باشد این بدین معنی است که یون سدیم می تواند از میان غشا عبور کند در حالیکه این امکان برای –Cl وجود ندارد. در این فرایند آب نمک به قسمت آند (آنولیت) و سود به همراه آب به قسمت کاتد (کاتولیت) تزریق شده و در حین انجام فرآیند ، آب نمک به تدریج رقیق و سود غلیظ تر می شوداین عمل به خاطر عبور یون های سدیم از میان غشا به سمت کاتولیت می باشد  .

گندزدایی آب آشامیدنی با پرکلرین :

پر کلرین یاهیپوکلریت کلسیم پودر سفید رنگی است با خاصیت گندزدایی که بوی زننده وتندی دارد ومجاری تنفس را آزار میدهد. این ماده در بازار با درجه خلوص ۶۰ تا ۷۰ درصد عرضه میشود. درزمان کلرزنی رعایت نکات زیرضروری است :درموقع استفاده از پودر پرکلرین ماسک یا پارچه ای را جلو دهان وبینی ببندید . پس از بازکردن درب بشکه ، پودر کلر داخل آن حداکثر تایک ماه ونیم قابل استفاده است وبیشتر از این مدت ، اثرش رااز دست میدهد .

پرکـلرین را باید ازدسترس اطفال دور نگه داشت .هرزمان که به آب کلر اضافه میشود باید با وسیله ای اب را بهم زد تابخوبی مخلوط شود وبرای استفاده ازآب باید حداقل ۳۰ دقیقه صبرکرد. آبهای بسیار آلوده که محتوی مقادیر زیادی مواد آلی هستند و یا آبهای تیره برای کلرزدن مناسب نیستند، بنابراین آبهای تیره را اول باید صاف کرد وبعد آن را کلرزد. میزان پرکلرین برای ضدعفونی هرمترمکعب آب ۳ تا ۵ گرم ومیزان مطلوب کلرآزاد باقیمانده درحد ۲/۰ تا ۸/۰ میلی گرم در لیتر است .

شرایط نگهداری پودر پرکلرین :

بخاطر حساسیت نسبت به گرما و رطوبت باید بشکه های پرکلرین درجای خشک وخنک نگهداری شود . نگهداری آن درآفتاب و یا انبارهای گرم ، خطر انفجار را در پی دارد.بشکه های پرکلرین رانباید درمجاورت مواد بودار و قابل اشتغال مانند بنزین ، نفت ، گازوئیل یا سموم کشاورزی بخصوص سم فسفره ا مواد ضد عفونی کننده مانند کرئولین قرار داد و به شدت باید از این کار اجتناب نمود. انبار مخصوص نگهداری بشکه های پرکلرین باید مجهز به تهویه مناسب باشد.کف انبار مخصوص نگهداری بشکه های پرکلرین باید از جنس مقاوم به رطوبت ساخته شده باشد.بشکه های پرکلرین را باید روی صفحات چوبی که به فاصله ۱۰ سانتی متر از کف انبار فاصله دارد قرار داد.